Май — найпрыгажэйшы з усіх вясновых месяцаў, бо гэта месяц першых кветак, сакавітай зеляніны. У гэты час усё расцвітае, усё становіцца духмяным, свежым, чыстым. Менавіта гэты цудоўны месяц прысвечаны ў Касцёле Маці Божай. Менавіта ў гэты час у касцёлах, капліцах, а таксама каля прыдарожных крыжоў, прыбраных кветкамі і стужкамі, праводзяцца маёвыя набажэнствы. Вернікі ўзбагачаюць свае штодзённыя малітвы словамі Ларэтанскай літаніі.
Слова «літанія» паходзіць ад грэцкага litaneia або ад лацінскага litania, што значыць просьба, маленне, выпрошванне. Словам «літанія» называецца прыватная або публічная малітва, складзеная з апастрофаў, скіраваных да Бога, Духа Святога, Езуса Хрыста, Маці Божай або святых, злучаная з заклікамі аб іх заступніцтве і апецы. Літаніі пачалі з’яўляцца ў перыяд ранняга Сярэднявечча, іх выкарыстанне рэгулявалі заканадаўчыя акты Апостальскай Сталіцы. Літанія да ўсіх Святых лічыцца самаю старажытнаю. З вялікай колькасці створаных на той час марыйных літаній была выбрана тая, што чыталася, пачынаючы з ХV ст., у італьянскім марыйным санктуарыі ў мястэчку Ларэта (адсюль назва Ларэтанская літанія).
Ларэтанская літанія бярэ свой пачатак у манаскай традыцыі, якая абапіраецца на старажытныя марыйныя ўзоры, асабліва на малітву Усходняй Царквы — Акафіст. Існуе меркаванне, што гэта літанія — спрошчаная версія старажытных літаній да Маці Божай, якая ўпершыню з’явілася ў ХІІ ст. Распачынаецца Ларэтанская літанія заклікамі, скіраванымі да Бога, Адзінага ў Святой Тройцы, далей прамаўляецца 51 заклік да Марыі і пасля гэтага — заклікі да Езуса Адкупіцеля. Заклікі да Маці Божай дзеляцца на тры групы. Першая група заклікаў — дагматычная (ад словаў «Святая Марыя…» да словаў «Панна верная…»), бо сканцэнтравана на двух галоўных марыйных догматах: мацярынства і дзявоцтва. Марыя, Маці і Дзева паўстае тут перадусім як выбраная Створцам для рэалізацыі Яго збаўчых планаў. Другая група заклікаў называецца гісторыясофскай (ад словаў «Люстра справядлівасці…» да словаў «Успамога хрысціянаў…») і адлюстроўвае прыгажосць і дасканаласць Маці Езуса, пералічвае цноты Дзевы з Назарэта, каб урэшце паказаць Яе як асаблівую дапамогу хрысціянам. У апошняй групе заклікаў, эсхаталагічнай (ад словаў «Каралева анёлаў…» да словаў «Каралева спакою…»), Маці Езуса называецца праслаўленай Каралевай усіх збаўленых, а таксама тых, хто яшчэ змагаецца з зямнымі слабасцямі.
Дзякуючы святому Пятру Канізію, які запісаў Ларэтанскую літанію ў сваёй кнізе для набажэнстваў, а такім чынам, ордэну езуітаў, літанія стала вядомаю ва ўсім хрысціянскім свеце. У 1587 г. Папа Сікст V упершыню зацвердзіў яе афіцыйна, а ў 1601 г. Папа Клемент VІІІ — паўторна. З цягам часу да літаніі дадаваліся ўсё больш новыя заклікі, напр., заклікі «Каралева Ружанца святога…», «Каралева без граху першароднага зачатая…», «Маці добрай рады…» зацвердзіў Леў ХІІІ; «Каралева супакою…» — у 1917 г. Бэнэдыкт ХV; «Каралева ўнебаўзятая…» — Пій ХІІ пасля абвяшчэння догмату аб Унебаўзяцці. На сённяшні дзень, апроч Ларэтанскай літаніі, яшчэ шэсць літаній пацверджаны і дазволены Касцёлам для публічнага чытання падчас набажэнстваў: да Найсвяцейшага Імені Езус (1886 г., зацвердзіў Леў ХІІІ), да Найсвяцейшага Сэрца Езуса (1899 г., зацвердзіў Леў ХІІІ), да Найдаражэйшай Крыві Езуса (1960 г., зацвердзіў Ян ХХІІІ), да святога Юзафа (1909 г., зацвердзіў Пій Х).
Большасць заклікаў Ларэтанскай літаніі зразумелыя, але некаторыя трэба патлумачыць. Кiрые, элейсон, Хрыстэ, элейсон — гэта вельмі старажытны грэцкі заклік, які спяваецца ў святой Імшы напераменку са святаром. У перакладзе на беларускую мову гэта значыць: Пане, змілуйся! Хрыстэ, змілуйся! Святая Тройца, Адзiны Божа— заклік да Бога ў Тройцы Адзінага: Айца і Сына, і Духа Святога. Святая Марыя (з габрэйскай Miriam) у розных мовах азначае Тую, якую любіць Бог, і Тую, якая любіць Бога, усяляе радасць, з’яўляецца ўзорам прыгажосці, не ўчыніла граху. Мацi Касцёла азначае, што Касцёлам з’яўляемся ўсе мы, веруючыя людзі, таму Яна з’яўляецца Маці для ўсіх нас. Мацi ласкi Божай — так сказаў пра Яе арханёл Габрыэль, «поўная ласкі», без граху. Мацi беззаганная азначае, што Бог выбраў Марыю для здзяйснення свайго спрадвечнага плану збаўлення чалавека і такім чынам бязмерна ўзвысіў Яе над усімі стварэннямі. Мацi непарушная — Маці, але пры гэтым заўсёды беззаганная Дзева. Люстра справядлiвасцi азначае, што Яна ўвасабляе саму справядлівасць, г. зн. святасць. Сталiца мудрасцi азначае, што мудры той, хто ўмее добра, узорна жыць. Марыя з’яўляецца святыняю Духа Святога, таму мы называем Яе Святыня духоўная. Вежа Давiдава азначае, што Яна Найпрыгажэйшая з Давідавых збудаванняў. Як вядома, Марыя паходзіла з роду Давідавага. Словы Вежа з косцi слановай нагадваюць пра тое, што слановая костка вельмі каштоўны матэрыял, які служыць для аздобы дарагіх рэчаў і вырабу ўпрыгожванняў. Залаты доме азначае, што Яна самая прыгожая і бясцэнная. Арка Запавету — Арка або Каўчэг, у якім знаходзіліся скрыжалі Божага Запавету, каўчэг — гэта знак прысутнасці Бога. Брама нябесная азначае, што Марыя, нарадзіўшы Езуса Хрыста, адчыніла браму ў неба, якая была зачыненая пасля першароднага граху Адама і Евы. Зорка ранiшняя азначае, што Марыя, як тая Зорка, заззяла на небасхіле, прадвяшчаючы вялікае Святло, г. зн. Езуса Хрыста. Каралева Анёлаў азначае, што Маці Божая з’яўляецца Каралеваю, бо Яе Сын, Пан Езус, — Валадар Сусвету і ўсіх стварэнняў. Заклік Каралева сем’яў дапісаны ў літанію ў 1995 г., каб напамінаць пра тое, што Маці Божая павінна валадарыць у кожнай сям’і. Баранку Божы, якi бярэш на сябе грахi свету, — так сказаў пра Пана Езуса святы Ян. Забіты Баранак — гэта Пан Езус, бо Ён узяў на сябе ўсе нашыя грахі, каб вызваліць нас ад граху, які забівае. Ён памёр, каб мы маглі жыць.
Падрыхтавала Іна Ламака
Крыніца: http://media.catholic.by/ave/
