Для таго, каб глыбей зразумець эўхарыстычную таямніцу, неабходна яшчэ раз
зірнуць на яе ў кантэксце зямнога жыцця Езуса і найбольш блізкіх Яму асобаў, а
менавіта Яго Маці Марыі. Бо, калі лічыцца, што Хрыстус бачны ў жыцці святых, то
тым больш Яго можна пазнаць у жыцці Той, якую Касцёл называе Найсвяцейшай.
Гэтае Імя Марыі адлюстроўвае той факт, што каталіцкая супольнасць прызнае Яе
найвыдатнейшым узорам веры, любові і дасканалага паяднання з Сынам. Гэта ў сваю
чаргу дазваляе разважыць сувязі, якія існуюць паміж Марыяй і літургіяй, іншымі
словамі — паразважаць над тым, што чыніць Марыю прыкладам эўхарыстычнай
пабожнасці, у якой Касцёл ушаноўвае Хрыста і перажывае Яго таямніцу.
Марыя была Першай Вучаніцай, але не была вучаніцай пасіўнай, бо прыняцце
Божага слова Яна спалучала са сведчаннем пра яго. Паколькі Марыя трывае побач з
Хрыстом так блізка, як гэта магчыма, ніхто сярод стварэнняў не ведае Бога лепш
за Яе і ніхто лепш за Яе не зможа ўвесці ў глыбіню Таямніцы Сына. Багародзіца
становіцца Настаўніцай пабожнасці, якая вучыць сучаснага чалавека, як са свайго
жыцця ўчыніць пакланенне, належнае Богу. Пакланенне Марыі істотна адрозніваецца
ад культу пакланення Яе Сыну. Больш за тое, здаровы марыйны культ найбольш
спрыяе культу Божых таямніцаў.
Марыя, абраная Настаўніцай і Правадыркай у пазнаванні эўхарыстычнай
таямніцы, дазваляе зірнуць на яе як на шматаспектную рэчаіснасць. Вялікая
колькасць назваў, якія ўжываюцца для акрэслення гэтага сакрамэнту, указваюць на
невычэрпнае багацце яго ўнутранай сутнасці. Паспрабуем зірнуць на святую Імшу
як на Таямніцу веры, Ахвяру і Эўхарыстыю9 ў святле Марыі, якая верыць,
«суахвяруе» і дзякуе. Зрабіць такі крок нам дазваляе акрэсленне эўхарыстычнай
гасціны, якое даў Ян Павел ІІ у энцыкліцы «Ecclesia de Eucharistia». (…)
Эўхарыстычная таямніца веры ў святле веры Марыі
Святы Павел сцвярджае, што вера нараджаецца са слухання Божага слова і што
без яе нельга сустрэцца з Богам (пар. Рым 10, 17).
Павел VI указвае на Марыю як на прыклад слухання гэтага слова, сцвярджаючы,
што Яна — «Дзева, якая слухае» і з верай прымае пачутае ад Бога слова. (…)
Яе слуханне не з’яўляецца звычайным чалавечым дзеяннем, бо яно пераходзіць
у сузіранне. Менавіта дзякуючы гэтаму найглыбейшаму ўваходжанню ў сутнасць
пачутых праўдаў Марыя з’яўляецца ўзорам веры. Перадусім Марыя становіцца для
нас прыкладам сузірання Хрыста. (…)
Вера Марыі на многіх этапах Яе жыцця была вераю гераічнаю. Яе «пілігрымка
веры» працягвалася ад Звеставання ажно да падножжа крыжа. Праз сваю веру Марыя
прыпадабняецца да Абрагама, які паверыў насуперак надзеі. Яе характарызуюць
паслухмянасць і поўнае падпарадкоўванне розуму і волі Богу, які аб’яўляе сябе
(пар. Dei Verbum, 5). Такім чынам, праз боль, цярпенне і ахвяру ўласнага жыцця
Марыя рэалізуе сваю місію. Праз такую веру Марыя ўваходзіць у таямніцу Хрыста і
звязвае сябе з Ім назаўсёды. Таму Яна становіцца ўзорам нашай веры, а Яе шлях
веры — нашым шляхам. (…)
(…) Марыя нарадзіла Сына Бога Айца і стала як бы супрацьлеглым тыпам
(антытыпам, антыподам) першай маці. Аднак Марыя паверыла не змею, але
пасланніку Божаму і стала прыкладам для кожнага з сыноў Евы. Таму ячшэ
хрысціянская старажытная думка на чале са святым Ірэнэем сцвярджае: «Вузел,
завязаны праз непаслухмянасць Евы, быў развязаны праз паслухмянасць Марыі; тое,
што звязала праз нявернасць дзева Ева, тое Дзева Марыя развязала праз веру». Яе
fiat стала прычынай месіянскай радасці ўсяго чалавецтва і ўчыніла Яе «самым
дасканалым узорам веры». (…)
Уся веліч марыялогіі палягае на тым, каб звязваць з Марыяй усе нашыя
асабістыя сілы, у тым ліку і пачуцці. Такая тэалогія запрашае шукаць у Марыі
крыніцу мужнасці жыцця, аптымізму, духоўнай раўнавагі і хрысціянскай
самарэалізацыі. Гэтую апору мы знаходзім у Марыі — узоры поўнага давярэння сябе
Хрысту. Ідучы Яе шляхам слухання і веры, можна лягчэй адкрыцца на глыбокае
веданне Хрыста. (…) Для таго, каб пазнаць Таго, Хто пераўзыходзіць усялякія
веды, і быць напоўненым усёю Поўняю Бога, неабходна, каб Ён пасяліўся ў нашых
сэрцах праз веру. Тут (…) на дапамогу прыходзіць Божая Маці. Бо Яна, як першая
хрысціянка, сваім прыкладам вучыць нас таму, як цалкам даверыцца Богу.
Эўхарыстыя з’яўляецца спажыткам, які дае нам сілы на шляху да Нябеснага
Валадарства і нараджае камунію. Аднак нельга абмежавацца толькі такім бачаннем
гэтай найвялікшай Таямніцы, бо такі погляд не дазваляе ахапіць усю яе сутнасць.
Эўхарыстыя — гэта ахвяра, якая павінна таксама стаць сінтэзам кожнага дзеяння
хрысціяніна. Шлях да камуніі вядзе менавіта праз ахвяру. Святы Айцец, кажучы
пра Касцёл Эўхарыстыі, смуткуе з прычыны таго, што гэтая таямніца ў сучасным
свеце губляе сваё ахвярнае вымярэнне. А такое абмежаванае разуменне зводзіць
Эўхарыстыю да звычайнай братэрскай сустрэчы. Больш глыбокага разумення
Найсвяцейшай Таямніцы немагчыма дасягнуць без позірку на сутнасць паставы
ахвярнасці.
Для таго, каб зразумець сутнасць паставы ахвярнасці, неабходна зірнуць на
яе першы і дасканалы прыклад — асобу Езуса Хрыста, які адказвае на любоў Айца і
ў бязмежнай любові і паслухмянасці цалкам Яму аддаецца (Мц 26, 39; Ян 4, 34; 5,
30; 6, 38; 8, 29; 10, 18; 14, 31; 15, 10; 17, 4; Рым 5, 19; Флп 2, 8; Гбр 5,
8). Сёння ахвяраваць сябе Богу ў святой Імшы азначае прынесці Богу ў дар самога
сябе, сваю свабоду — тое найдаражэйшае, што ёсць у чалавека. Гэты дар
заключаецца ў поўным адданні сябе Богу ў рукі без аніякіх агаворак і ўмоваў.
Дар самога сябе — гэта таксама адданне Богу разам з Ахвярай Цела і Крыві Хрыста
ўсяго, што складае сэнс чалавечага жыцця, а менавіта: «усе ўчынкі, малітвы і
апостальскія пачынанні, сужэнскае і сямейнае жыццё, штодзённая праца, адпачынак
духа і цела [...] і нават жыццёвыя прыкрасці» (LG 34).
Крыніцай моцы для такога ахвяравання Айцу з’яўляецца паяднанне з Хрыстом
Замучаным. Гэта дазваляе мужна прымаць на сябе штодзённыя цяжкасці і адрачэнні.
Словы Езуса — «без Мяне нічога не можаце ўчыніць» (Ян 15, 5) — пераконваюць у
тым, што без гэтай камуніі з Хрыстом мы не ў стане споўніць вельмі важную ўмову
добрага ўдзелу ў Яго Ахвяры, г. зн. вучыцца прыносіць Богу ў ахвяры самога
сябе. Святы Павел, усведамляючы гэтую праўду, піша: «Усё магу ў Хрысце, які
ўзмацняе мяне» (Флп 4, 13). Таму кожны, хто адчувае патрэбу ахвяравання сябе,
павінен свядома перажываць еднасць з Хрыстом, які сам спазнаў смак ахвяравання
сябе праз цярпенне, муку і крыжовую смерць.
Кожны са святых з’яўляецца асаблівым прыкладам аддання сябе Богу ў любові і
паслухмянасці. Найбольш пераканаўча сярод іх гэта выразіў святы Павел, кажучы:
«Разам з Хрыстом я быў прыбіты да крыжа. Цяпер ужо не я жыву, але жыве ўва мне
Хрыстус» (Гал 2, 19–20). Аднак найлепшым прыкладам такой паставы ахвярнасці
сярод святых з’яўляецца Марыя, якая ўжо на пачатку свайго мацярынства дала
доказ поўнага аддання сябе Богу, вымаўляючы словы: «Няхай Мне станецца паводле
твайго слова» (Лк 1, 38). Такім чынам Яна ахвяравала сваё дзявоцкае ўлонне, каб
мог прыйсці на свет Той, хто прынёс самую дасканалую ахвяру самога сябе.
Дзякуючы любові Марыя становіцца светлым прыкладам асабовай сувязі Бога з
чалавекам. І сёння Бог жадае, каб гэты прыклад Марыі быў рэалізаваны ў жыцці
хрысціянаў дзякуючы ўзрастанню на глебе асабістай сталасці. Гэта прыклад і
заклік для ўсіх, хто верыць у Хрыста і Яго наследуе.
Ахвяраванне сябе Богу не з’яўляецца аднаразовым актам, яно мае дынамічны
характар і развіваецца. Толькі Хрыстус прынёс сваю ахвяру Айцу дасканала, раз
назаўсёды, і ў гэтым духу ахвяры прабывае пастаянна. Аднак для чалавека заўсёды
існуе спакуса адбіраць у Бога тое, што было Яму ахвяравана. Таму ў Канстытуцыі
ІІ Ватыканскага Сабору аб літургіі гаворыцца толькі пра тое, як вучыцца
прыносіць сябе ў ахвяру6. Аднак не так адбывалася ў Марыі. Бо Яна, прамаўляючы
«fiat» у хвіліну Звеставання, не абмежавала свайго ўдзелу ў справе Збаўлення
тым, што дала цела Сыну Божаму. Яна згадзілася супрацоўнічаць ва ўсёй справе,
якую павінен быў здзейсніць Яе Сын.
Сёння ахвяраване сябе Богу штодня павінна набыць форму гатоўнасці на
спаўненне Яго волі, а асабліва волі, аб’яўленай ў тэстамэнце Езуса: «Новую
запаведзь даю вам, каб вы любілі адзін аднаго, як Я палюбіў вас» (Ян 13, 34).
Апісанне Ахвяравання, якое дае нам евангеліст Лука, несумненна, вельмі
ўрачыстае. Аднак у ім мы бачым не толькі радасць бацькоў з прычыны асвячальнага
ўключэння іх Сына ў народ абраны і захапленне Сімеона, але таксама прароцтва аб
«знаку, якому супраціўляцца будуць», якім гэтае Дзіця павінна быць для Ізраэля,
і пра меч, які пранікне сэрца Багародзіцы (пар. Лк 2, 34–35).
Тое, што Сімеон узгадвае Марыю побач з адкінутым людзьмі Сынам, наводзіць
на думку аб тым, што Яна, як Маці Месіі, будучы разам з Езусам часткай збаўчага
плану Божага, удзельнічае не толькі ў Яго выпрабаваннях, але таксама ў Яго
місіі Адкуплення. Побач з Хрыстом, які «„развіваецца« і „расце« да ахвяры
крыжа, праз „духоўную камунію« прагі і ахвяры» дасканаліцца і Марыя, каб у
будучыні з’яднацца з Сынам у Яго муцы. (…) Яе цярпенні каля падножжа крыжа
дасягнулі той ступені, якая пераўзыходзіць усялякія чалавечыя ўяўленні. Аднак
яны былі таямнічым чынам плённыя для Адкуплення свету. Марыя ўдзельнічае ў
цярпеннях Езуса да канца. Яна не адкідвае той меч, які прадказваў Сімеон (пар.
Лк 2, 35), але так, як і Яе Сын, прымае збаўчы план Айца. Такім чынам, Марыя
становіцца першай удзельніцай ахвяры Адкуплення і назаўсёды застаецца прыкладам
для тых, хто без ваганняў далучаецца да ахвяры Збаўцы. (…) Зразумела, мы не
можам фізічна быць побач з Марыяй пад крыжам, але мы можам па прыкладзе Дзевы
суахвяраваць сябе з Яе Сынам падчас кожнай Эўхарыстыі.
Удзел Марыі ў збаўчай Таямніцы Сына не з’яўляецца аднаразовым — гэта
своеасаблівая «пілігрымка веры», якая нібыта заключана паміж fiat у хвіліну
Звеставання і fiat перад абліччам крыжовай ахвяры Сына. Марыя, якая зведала
супрацоўніцтва з Хрыстом, вучыць нас, што кожны па-свойму можа ўключыцца ў
справу Збаўлення. Бо толькі Яна, якая найлепш ведае сэрца свайго Сына, можа
паказаць нам, чым з’яўляецца Ахвяра Хрыста, і навучыць нас суахвяраваць сябе з
Ім Айцу ў Эўхарыстыі.
Эўхарыстыя як сакрамэнт нашага збаўлення заключае ў сабе не толькі ўспамін Ахвяры, здзейсненай Хрыстом на крыжы, але з’яўляецца таксама ахвярай праслаўлення і падзякі за справу стварэння і адкуплення.
У перакладзе з грэцкай мовы «Эўхарыстыя» літаральна азначае ўдзячнасць
альбо акт праяўлення гэтае ўдзячнасці. Неабходна звяртаць асаблівую ўвагу на
аспект падзякі Богу. Нельга разумець Эўхарыстыю як нейкі рытуал альбо чароўны
сродак, дзякуючы якому можна дабівацца прыхільнасці Бога. Святая Імша — гэта
малітва, якая ўвасабляе ўдзячнасць, якая становіцца часткай вялікай падзякі,
якую Езус складае Богу Айцу. Гэта падзяка за адвечную любоў Бога да свайго
стварэння, за ўсё, што Ён учыніў на працягу вякоў, каб гэтае стварэнне адкупіць
і асвяціць, а таксама за Яго абяцанне быць з намі «ва ўсе дні аж да сканчэння
веку» (Мц 28, 20).
Менавіта ў святой Імшы ажыццяўляецца вялікая падзяка Богу ўсяго Божага
народа, які праз Хрыста і з Хрыстом складае Айцу ў небе пашану і хвалу.
Вылучэнне ў эўхарыстычнай малітве ідэі падзякі ні ў якім выпадку не выключае ні
характару ахвяры, ні такіх аспектаў святой Імшы як просьба і перапрашэнне. Бо
святая Імша з’яўляецца падзякай менавіта таму, што з’яўляецца ахвярай. Гэта
Эўхарыстычная Ахвяра, якая складаецца з сэрцам, поўным удзячнасці.
У чалавеку, які глыбока перажывае ўдзел у Эўхарыстычнай Ахвяры, дух
удзячнасці распальвае жаданне цалкам ахвяраваць сябе Творцу. Усведамляючы, што
з-за духоўнай прыроды Бога Яго нельга адарыць, але можна дакрануцца да Яго ў
чалавеку, такая асоба пераносіць сваю ахвярную любоў на бліжніх.
У Эўхарыстыі Касцёл асаблівым чынам праяўляе сябе як Абранніца Хрыста, як
панна, якая моліцца, якая «штодзённа прадстаўляе Айцу патрэбы дзяцей і нястомна
праслаўляе Бога». Для Касцёла прыкладам такой паставы з’яўляецца Марыя. Заклік
Марыі «Велічае душа мая Пана» (Лк 1, 46) з’яўляецца прароцтвам аб праслаўленні
Хрыста-Галавы Яго Містычным Целам. Менавіта атаясамліваючы сябе з духам
Марыі-Ушанавальніцы, Касцёл можа ў поўні яднацца з Хрыстом і Яго Ахвяраю ў
Эўхарыстыі. Гэта можна заўважыць пры чытанні гімна Марыі ў эўхарыстычнай
перспектыве. Бо тое, што яднае Эўхарыстыю і «Magnificat», — гэта праслаўленне і
падзяка6.
Марыя славіць Бога як Пана і Правадыра гісторыі збаўлення, які кіруе
падзеямі на шляхах свету. Гэта Ён прыніжае тых, якія лічацца магутнымі, узвышае
тых, з якімі ніхто не лічыцца. Сярод гэтых убогіх Марыя бачыць таксама і сябе
(пар. Лк 1, 48). Яе добраахвотнае прыніжэнне перад абліччам Пана выклікана
ўдзячнасцю за вялікі дар, якім з’яўляецца Яе ўдзел у Божых планах. Усведамляючы
сваё духоўнае ўбоства, Марыя праслаўляе Бога «праз» Сына, «у» Сыне і «з» Сынам,
даючы прыклад сапраўды эўхарыстычнай паставы. (…)
Гімн Марыі — гэта адказ Божага народа — а, значыць, і Касцёла — на вялікія
справы, здзейсненыя Панам у Дзеве і на працягу ўсіх вякоў. У Касцёле гэты спеў
становіцца працягам святочнай радасці народа Старога Запавету, які ўспамінае
Бога вялікага, Бога, які любіць свой народ, міласэрнага, ласкавага, святога,
справядлівага і ўсемагутнага. Ён з’яўляецца Творцам, Збаўцам і Панам свету і
гісторыі. Кульмінацыйным пунктам гэтых «вялікіх справаў» з’яўляецца
Уцелаўленне, якое здзейснілася праз Марыю.
Святы Айцец Ян Павел ІІ у энцыкліцы, прысвечанай Панне Марыі, сцвярджае:
«Калі „Magnificat“ выражае духоўнасць Марыі, то нішто так, як гэтая духоўнасць,
не дапаможа нам перажываць эўхарыстычную таямніцу».
Такое бачанне Эўхарыстыі ў святле праслаўлення Марыі адкрывае перад тымі,
хто абвяшчае Насвяцейшую Ахвяру, новыя магчымасці. Менавіта ў Марыі Касцёл
атрымлівае найбольш дасканалы прыклад праслаўлення Бога і падзякі за Яго
вялікія справы. Таму што без такой паставы ўдзячнасці немагчыма поўна
ўдзельнічаць у таямніцы мукі, смерці і змёртвыхпаўстання Езуса Хрыста. Трэба
таксама памятаць пра неабходнасць перанясення характару падзякі святой Імшы ў
штодзённае жыццё вернікаў. Эўхарыстыя, якая сама па сабе з’яўляецца падзякай,
можа стаць крыніцай адкрыцця патрэбы ўдзячнасці не толькі ў адносінах да Бога,
але таксама ў адносінах паміж людзьмі. Як казаў Слуга Божы Ян Павел ІІ,
неабходна так абвяшчаць Эўхарыстыю, каб дзякуючы ўдзелу ў ёй жыццё вернікаў
станавілася спевам праслаўлення Творцы.
Ксёндз Уладзімір Русак
Крыніца: http://media.catholic.by/ave/
